ทำความรู้จัก ‘Leitmotif’ ผ่านบทเพลงแห่งโศกนาฎกรรมจาก Sweeney Todd ช่างตัดผมปีศาจแห่งถนนฟลีต
เคยสังเกตไหมว่าในภาพยนตร์เรื่องหนึ่ง จะมีดนตรีประกอบฉากที่ถูกเล่นซ้ำๆ วนไปวนมา เพียงแต่ ทำนอง อารมณ์ และเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น แตกต่างกันโดยรู้สึกได้อย่างสิ้นเชิง เทคนิคในการใช้ดนตรีในลักษณะนี้คือ ‘Leitmotif’
cr. Richard Wagner, a German composer, theatre director, essayist, and conductor, is best known for popularizing the concept of the leitmotif.
ในอดีตแนวคิดหนึ่งที่ทำให้บทประพันธ์มีความเป็นเอกภาพเรียกว่า Motif มันคือชุดโน้ตสั้นๆ ที่เป็นแกนหลักของงานประพันธ์นั้น มีความคล้ายคลึงกับ Riff, Lick หรือแม้แต่ Phrase ต่อมาในช่วงศตวรรษที่ 19 นักประพันธ์เพลงหลายท่านพัฒนาแนวคิดนี้จนเกิดเป็น Leitmotif โดยมีรากศัพท์มาจากภาษาเยอรมันคำว่า Leit ที่แปลว่า การชี้นำ และ Motiv ที่แปลว่า ธีมหรือแกนหลัก เป็นลักษณะการประพันธ์เพื่อใช้เป็นตัวแทน ตัวละคร สถานที่ หรือเหตุการณ์ในละครโอเปร่า โดยนักประพันธ์ที่โดดเด่นจากการใช้เทคนิค Leitmotif คือ Richard Wagner คีตกวีชาวเยอรมันผู้หลงไหลในบทวรรณกรรมของ William Shakespeare เป็นอย่างมาก
ปัจจุบัน Leitmotif เป็นเทคนิคที่ใช้ดนตรีซ้ำๆ เช่นทำนอง การดำเนินคอร์ด หรือจังหวะเพื่อเน้นย้ำถึงแนวคิดหรือลักษณะเฉพาะของตัวละคร เหตุการณ์ อารมณ์ หรือแม้แต่พัฒนาการของเรื่อง เทคนิคนี้สอดแทรกอยู่ในดนตรีประกอบภาพยนตร์หรือละครอย่างมากมาย ตัวอย่างของภาพยนตร์ที่มีการใช้เทคนิค Leitmotif ในการประพันธ์เพลงจนเป็นที่น่าจดจำเช่น Star Wars, Jaws, Harry Potter และ Lord of the Rings นอกจากนี้เรายังสามารถนำทำนองของตัวละครมาผสมผสานกับเหตุการณ์หรืออารมณ์ของเรื่องราว ณ ขณะนั้นได้ เช่น ทำนองของตัวละครนั้น แต่อยู่ในห้วงอารมณ์ที่ต่างกัน ก็นับว่าเป็นเทคนิค Leitmotif เช่นเดียวกัน
ละครเพลง Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street ของ Stephen Sondheim เป็นหนึ่งในผลงานที่มีการใช้ดนตรีเล่าเรื่องอย่างซับซ้อนที่สุดในประวัติศาสตร์ละครเวที และหนึ่งในเทคนิคสำคัญที่ Sondheim ใช้คือ Leitmotif ที่สะท้อนทั้งตัวละคร เหตุการณ์ อารมณ์ และพัฒนาการของเรื่องได้อย่างยอดเยี่ยม Leitmotif ทำให้ดนตรีกลายเป็นตัวเล่าเรื่องที่ลึกซึ้งกว่าคำพูด
Sweeney Todd ใช้ Leitmotif อยู่หลายประเภท โดยเห็นได้ชัดจากเพลงธีมหลัก The Ballad of Sweeny Todd ที่ใช้คอร์ดกดดันและรุนแรง สะท้อนถึงลักษณะของตัวละครนี้ที่เต็มไปด้วยความโกรธและความแค้น ธีมเพลงถูกนำมาวนใช้ต่อเนื่องในเรื่อง และถูกเล่นขึ้นอีกครั้งในช่วงสุดท้ายของตอนจบใน The Barber and His Wife / The Ballad Reprise เพื่อเน้นย้ำถึงความรู้สึกอันเข้มข้นของ Todd เมื่อความจริงถูกเปิดเผย ดนตรีของเรื่องก็กลับไปสู่จุดเริ่มต้น สะท้อนถึงวัฏจักรแห่งโศกนาฏกรรม
ในส่วนของ The Worst Pies in London ขับร้องโดย Mrs. Lovett เลือกใช้จังหวะเร็วแบบ patter song คล้ายโอเปร่า Leitmotif ของเธอมีลักษณะขี้เล่นแต่แฝงความเจ้าเล่ห์ กลับกันในเพลง God, That’s Good! แสดงให้เห็นถึงธุรกิจของ Mrs. Lovett กำลังรุ่งเรือง Leitmotif ของเธอถูกขยายให้มีจังหวะที่สนุกสนาน แต่ยังคงโทนที่น่าขนลุกเอาไว้ และ By The Sea ที่ใช้โทนเบาสบาย เป็นเพลงเดียวที่มีดนตรีแนว waltz โดย Leitmotif ของเพลงนี้จะมีความโรแมนติก แต่แฝงไปด้วยความเพ้อฝันที่ไม่สมจริงเหมือนกับความรักของเธอกับ Todd
และเพลงที่พลาดไม่ได้ในละครเพลงเรื่องนี้คือ Johanna ขับร้องโดย Todd ในองก์แรกของบท Leitmotif จะเต็มไปด้วยความอ่อนโยน ความรักของ Todd ที่มีต่อ Johanna ลูกสาวของเขา ต่อมาในองก์ที่ 2 Johanna (Act II) ถูกเปลี่ยนให้ฟังดูหม่นหมองและบ้าคลั่ง Leitmotif ของ Johanna นั้นถูกบิดเบือน เสียงที่เคยหวานกลายเป็นบ้าคลั่งแสดงถึงความสิ้นหวังของ Todd ที่คิดว่าเขาคงไม่มีวันได้พบเจอกับลูกสาวเขาอีก
การตีความในเวอร์ชันต่างๆ
Sweeney Todd ได้รับการปรับเปลี่ยนเป็นภาพยนตร์โดยผู้กำกับมากความสามารถที่มีสไตล์ชัดเจนอย่าง Tim Burton ในปี 2007 และเข้าถึงผู้ชมในวงกว้างมากขึ้น ด้วยงานภาพของ Sweeney Todd ที่มีความมืดมนแต่สวยงาม และยังคงไว้ซึ่งความเป็นตัวของตัวละครและธีมหลักของเรื่องได้อย่างครบถ้วน การทำงานร่วมกันระหว่าง Johnny Depp (ที่รับบทเป็น Sweeney Todd) และ Helena Bonham Carter (ที่รับบทเป็น Mrs. Lovett) ดึงเอาเสน่ห์และความเข้มข้นของตัวละครออกมาได้อย่างยอดเยี่ยมและเป็นภาพจำให้ผู้ชมทั้งหลายจนถึงทุกวันนี้
ทำความรู้จักกับ Sweeney Todd ช่างตัดผมปีศาจแห่งถนนฟลีตเล็กน้อยก่อนชม
Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street เป็นละครเพลงที่เขียนโดย Stephen Sondheim มีเนื้อหาอันแสนมืดมนและเต็มไปด้วยความแค้น ความรัก และความอยุติธรรม เรื่องราวสะท้อนความมืดใจจิตใจมนุษย์และสังคมอยุติธรรม เป็นเรื่องราวเกี่ยวกับชายชื่อ Benjamin Barker ช่างตัดผมผู้เคยมีชีวิตแสนสุขกับ Lucy หญิงที่งามที่สุดในเมืองและลูกสาวอีกหนึ่งคน จนกระทั่งเขาถูกป้ายสีโดยผู้พิพากษา Turpin บุรุษผู้เสน่ห์หาในตัว Lucy และตั้งใจทำลายครอบครัวของ Barker เขากลับมาที่ลอนดอนโดยใช้ชื่อปลอมว่า Sweeny Todd และทำทุกวิถีทางเพื่อแก้แค้น เขาได้ร่วมมือกับคุณ Lovett หญิงเจ้าของร้านขายพายเนื้อ ทั้งสองร่วมมือกันทำเรื่องที่ไม่น่าให้อภัยภายใต้ความต้องการที่จะแก้แค้นด้วยวิธีที่รุนแรงและไร้ความปราณี ซึ่งการแก้แค้นของ Todd นำไปสู่ผลลัพธ์ที่น่าสลดใจและสะท้อนให้เห็นถึงผลลัพธ์ของความโกรธแค้นและผลกระทบจากการกระทำที่ไม่ยุติธรรม
Sweeny Todd: School Edition
เร็วๆ นี้ โรงเรียนเตรียมอุดมดนตรี วิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล จะจัดการแสดงละครเวทีเรื่อง Sweeny Todd ในวันที่ 28 – 2 มีนาคม โดยปรับบทให้มีความเหมาะสมสำหรับผู้ชมทั่วไปจนกลายเป็น Sweeny Todd: School Edition เนื่องจากเนื้อเรื่องดั้งเดิมของ Sweeny Todd นั้นไม่เหมาะกับการดูเพลินๆ สบายๆ เหมือนละครเวทีเรื่องอื่นๆ มันเต็มไปด้วยโศกนาฎกรรมและการสูญเสีย โดยบทถูกปรับให้มีความรุนแรงน้อยลง แต่ยังคงความระทึกขวัญของตัวละครไว้ และควรใช้วิจารณญาณในการรับชม!
Sweeny Todd, the Demon Barber of Fleet Street (School Edition)
📅 รอบการแสดง:
• 28 กุมภาพันธ์ 2568 เวลา 19:00 น.
• 1 มีนาคม 2568 เวลา 13:00 น. และ 19:00 น.
• 2 มีนาคม 2568 เวลา 13:00 น.
📍 สถานที่: หอแสดงดนตรี วิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล (MACM)
🎟️ลิงก์จองตั๋ว: https://www.ticketmelon.com/yamp/sweeney-todd-school-edition-the-musical?
แหล่งอ้างอิง
BBC Maestro. (2022). What is a motif in music?. https://www.bbcmaestro.com/blog/what-is-a-motif-in-music
StudioBinder. (2022). What is a Leitmotif — 4 Ways to Tell a Story With Film Music. https://www.youtube.com/watch?v=91IQJEzLHY4&t=608s
Readclassic. Leitmotif (ไลท์โมทีฟ) – ส่วนสำคัญในดนตรีประกอบ. https://www.read-classic.com/post/leitmotif?fbclid=IwY2xjawIo-7FleHRuA2FlbQIxMQABHdFFy0YXilW9-8PsyNOcKn-G9Sj2iX2aKzCGXsELIkpcFGex8srwueti5g_aem_HzFvV5N79e1l1SmpE97yQA
